Właściwości kawy

Kawa jest popularnym napojem, który od stuleci spożywa się na całym świecie. Jest ceniona za jej intensywny smak i aromat oraz za właściwości pobudzające. Jest też napojem budzącym wiele kontrowersji, a na jej temat krąży sporo mitów. Jest też nieustannie przedmiotem zainteresowania naukowców, którzy co pewien czas ogłaszają nowe teorie na temat jej zbawiennego lub szkodliwego wpływu na organizm. Czym się charakteryzuje i co daje kawa osobom, które ją piją?

Pochodzenie kawy

Chociaż kawa jest napojem o specyficznym smaku i nie każdy jest jej wielbicielem, niewiele jest domów, w których nie znajdzie się torebka mielonych ziaren czy słoiczek rozpuszczalnego granulatu. Kawę serwuje też każda restauracja, kawiarnia, a nawet bar szybkiej obsługi czy uliczne punkty gastronomiczne, automaty vendingowe i stacje benzynowe. Oczywiście nie wszystkie oferują napoje wysokiej jakości o wybitnym smaku i aromacie. Często jest to słaby napar kupowany głównie dla porcji kofeiny, rozgrzania czy ugaszenia pragnienia.

Sama kawa najprawdopodobniej pochodzi z Etiopii, gdzie została odkryta w VIII wieku. Nazwę zapewne zawdzięcza etiopskiej prowincji Kaffa słynącej z jej upraw i spożywania po to, by pobudzić organizm do działania. Uważa się też, że palone ziarna mają arabskie korzenie, a nazwa kahve jest tłumaczona jako odpędzać sen. Niezależnie od tego, czy kawa ma etiopskie, czy arabskie korzenie, jej picie rozpowszechnili Arabowie. Stamtąd ok.
XV wieku dotarła do Europy, gdzie była serwowana w publicznych kawiarniach. Natomiast w Polsce pojawiła się w XVII wieku.

Kawa ­– skład ziaren

Produkcja i spożycie kawy na świecie są ogromne. Powierzchnia jej upraw prowadzonych w Brazylii, Kolumbii, Wietnamie, Indonezji i Etiopii przekracza 10 mln hektarów. Na świecie codziennie wypija się 2 miliardy filiżanek kawy, a do innych celów zużywa się ponad 8 milionów ton ziaren. Można więc zakładać, że są one wyjątkowo bogate w cenne składniki, które pozytywnie wpływają na ludzki organizm. Czy tak jest w rzeczywistości i czy rzeczywiście tak cenna jest kawa? Skład ziaren faktycznie jest bardzo bogaty, gdyż zawierają one ok. 1000. substancji roślinnych. Wiele z nich charakteryzuje się wysoką aktywnością biologiczną. Ziarna kawy zawierają:

• alkaloidy — kofeinę, trygonelinę i teobrominę,
• alkohole diterpenowe – kafeol i kafestol,
• kwas chlorogenowy (antyoksydant),
• kwasy organiczne – jabłkowy, cytrynowy, fosforowy,
• fenolokwasy – kwas kawowy i jego estry z kwasem chinowym,
• garbniki,
• węglowodany, w tym sacharozę,
• proteiny,
• lipidy
• witaminy z grupy B (zwłaszcza witaminę B3 — niacynę)
• związki mineralne – magnez i potas.

Wszystkie wymienione wyżej składniki mają pozytywny wpływ na organizm, począwszy od wiązania wolnych rodników, przez stymulowanie układu nerwowego, po udział w gospodarce lipidowej (kawa sprzyja odchudzaniu).

Kawa – wartości odżywcze

Kluczowym składnikiem kawy, dla którego większość sięga po ten napój, jest kofeina. Jej zawartość w ziarnach różni się zależnie od gatunku kawy, a są też metody obróbki, podczas których całkowicie się ją usuwa. Dzięki temu smakiem i aromatem czarnego naparu mogą się delektować osoby, które nie powinny spożywać kofeiny. Istotna jest też forma spożywania napoju. Inne ilości składników będzie zawierać czyste i esencjonalne espresso, a inne – latte czy cappuccino. Należy też wziąć pod uwagę moc naparu, która jest kwestią indywidualnych upodobań. Czego dostarcza organizmowi kawa? Wartość odżywcza to ok. 2 kcal na 100 ml naparu. Zawartość kofeiny wynosi:

• 85 mg/125 ml w kawie czarnej,
• 65 mg/125 ml w kawie rozpuszczalnej,
• 60 mg/30 ml w espresso,
• 3 mg/125 ml w kawie bezkofeinowej.

Dla porównania 150 ml herbaty zawiera 32 mg kofeiny, napój energetyzujący –

80 mg/330 ml, a gorzka czekolada – 60 mg/30 g. Co jeszcze zawiera kawa? Wartości odżywcze ziaren obejmują też pierwiastki mineralne. W 100 ml naparu kawowego można znaleźć:

• 92 mg potasu,
• 8 mg magnezu,
• 0,05 mg manganu,
• 0,01 mg ryboflawiny,
• 0,7 mg niacyny,
• śladowe ilości sodu.

Działanie kawy – optymalna dzienna ilość napoju

Kawa jest wypijana m.in. dla kofeiny i jej pobudzającego działania. Jest ono następstwem stymulowania układu nerwowego przez ten alkaloid. Dzięki temu podnosi się poziom energii, poprawia koncentracja i mija senność. Jednak zgodnie z zasadą, że co za dużo to niezdrowo, również tutaj trzeba zachować umiar. Wielbiciele małej czarnej doskonale wiedzą, że nie można jej pić tuż przed snem. Konsekwencją byłaby zapewne nieprzespana noc. Naukowcy od dawna prowadzą badania na temat tego, ile kawy dziennie może wypić człowiek bez szkody dla organizmu. Opinie na ten temat są różne, ale też wiele zależy od tolerancji kofeiny, masy ciała oraz trybu życia. Pobudzające działanie kawy można odczuwać już po spożyciu 200 mg alkaloidu. Jest to równowartość trzech espresso lub tej samej liczby szklanek kawy rozpuszczalnej. Natomiast Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności za bezpieczną dla organizmu uznaje dawkę 400 mg dziennie. Wyjątkiem są kobiety w ciąży.

Kawa a zdrowie

Równie wiele dyskusji, co na temat bezpiecznej dziennej ilości kawy toczy się na temat jej wpływu na zdrowie. Nie ulega wątpliwości, że picie naparu zapewnia sporo korzyści organizmowi. Jak wszystko inne trzeba jednak traktować kawę z rozsądkiem i reagować na sygnały wysyłane przez własny organizm – jego potrzeby i reakcje na różne składniki. Wracając jeszcze do samej kofeiny, warto pamiętać, że występuje ona również w innych napojach i produktach. Jakie korzyści przynosi organizmowi picie kawy? Zalety są liczne i pozytywnie wpływają na pracę organów.

Wspomaganie odchudzania

Kawa to doskonale znany spalacz tłuszczu. Szczególnie silne jest działanie kawy zielonej, ale również czarna, bez cukru sprawia, że redukcja wagi następuje szybciej. Stąd też ten aromatyczny napój często jest składnikiem diet odchudzających. Ważne, aby pić ją bez żadnych dodatków takich jak cukier, śmietanka czy mleko.

Działanie antyoksydacyjne

Kawa zawiera antyoksydanty, czyli substancje z wolnymi wiązaniami, które wychwytują w organizmie tzw. wolne rodniki. Są one odpowiedzialne za powstawanie wielu chorób, w tym nowotworów, ale też za starzenie się organizmu. Przed obróbką w stanie surowym w ziarnach znajduje się aż 1000 takich substancji, a większość z nich jest łatwo przyswajalna przez organizm. To sprawia, że kawa staje się poważnym konkurentem zielonej herbaty.

Mniejsze ryzyko wystąpienia depresji, redukcja stresu i poprawa nastroju

Warto też wiedzieć, jak działa kawa na ludzką psychikę. Stymulując układ nerwowy, pobudza produkcję serotoniny i dopaminy – hormonów odpowiedzialnych za dobre samopoczucie. W efekcie człowiek lepiej znosi stres, ma pozytywne nastawienie do otoczenia i jest mniej podatny na depresję.

Mniejsze ryzyko wystąpienia niektórych chorób

Cukrzyca typu II, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, nowotwory to tylko kilka przykładów groźnych schorzeń, przed którymi mogą się ustrzec osoby, w których codziennym menu jest kawa. Zdrowie wprawdzie od niej nie zależy, a chorób kawą nie można wyleczyć, ale regularne przyjmowanie kofeiny zmniejsza ryzyko zachorowania na Parkinsona aż o 60%, cukrzycy o 7% i opóźnia pojawienie się objawów choroby Alzheimera nawet o 4 lata. Chroni też wątrobę, a polifenole i antyoksydanty łagodzą stany zapalne odpowiedzialne m.in. za raka wątroby, piersi, jelita grubego, prostaty i skóry.

Na tym nie kończą się zdrowotne właściwości kawy. Jej regularne picie ma pozytywny wpływ na potencję i zwiększenie męskiej płodności. Podnosi też fizyczną wytrzymałość podczas treningów i pozwala na pozbycie się bólów mięśni. Jest pomocna także podczas ochrony przed promieniami UV, a poza tym po prostu poprawia humor.

Jeśli pić kawę, to tylko dobrą

Właściwości kawy mające dobry wpływ na organizm nie są przypisane każdej jej odmianie. Jak wszystkie rośliny uprawne również krzewy kawowe rosną w różnych warunkach i są inaczej pielęgnowane przez rolników. W konsekwencji ich skład, smak i aromat oraz właściwości zdrowotne nie są jednakowe. Kupując tani gatunek w hipermarkecie, nie można się po nim spodziewać wiele dobrego. Znacznie lepszym wyborem będzie Melitta Bacio d'Oro Espresso skomponowana z 70% Arabiki i 30% Robusty. Kawy ziarniste marki Melitta są dostępne w wielu wariantach smakowych, z przeznaczeniem do przygotowywania nie tylko espresso, ale też cappuccino, latte i innych wariantów kawowego napoju. Warto też postarać się o dobry ekspres ciśnieniowy z młynkiem taki jak np. ekspres do kawy SEED lub przynajmniej o profesjonalną kawiarkę. Takie urządzenia pozwolą wydobyć z ziaren znacznie więcej smaku, aromatu i cennych składników.